Πολιτισμός και Περιβάλλον
Αναφερόμαστε συχνά στην έννοια του ανθρώπινου πολιτισμού και της παιδείας, της πολιτιστικής προόδου-ανάπτυξης-προβολής κι άλλες πολλές τέτοιες συναφείς, με τον πολιτισμό, έννοιες. Αλήθεια, αναρωτηθήκαμε ποτέ τι ακριβώς σημαίνει αληθινός πολιτισμός και πολιτισμένος άνθρωπος και πως αυτές οι βασικές έννοιες σχετίζονται με τη φύση που μας περιβάλλει (το περιβάλλον, όπως το αποκαλούμε) μέσα στο οποίο όλοι μαζί ζούμε; Αναρωτηθήκαμε ποτέ για τη σχέση ανθρώπου-πολιτισμού-παιδείας-περιβάλλοντος και το πόσο σημαντική είναι αυτή η σχέση για τη ζωή μας, αλλά και τη ζωή των επόμενων γενεών, όχι μόνο των ανθρώπων αλλά κι όλων των ζωντανών πλασμάτων;
Καταρχήν, η επικρατούσα συνήθεια να αποκαλούμε τη φύση περιβάλλον δηλώνει μια εγωιστική ανθρωποκεντρική θεώρηση των πραγμάτων, δηλαδή μια θέαση με απόλυτο εξουσιαστικό κέντρο τον άνθρωπο. Γιατί όμως συμβαίνει αυτό; Η απάντηση βρίσκεται στο ότι θεωρείται δεδομένο πως ο άνθρωπος είναι ο απόλυτος άρχων όλων των ζωικών μορφών του πλανήτη και, κατ’ επέκταση, απόλυτος κυρίαρχος κι επίκεντρο της ζωής. Θεωρείται ως το πιο έξυπνο, ανώτερο κι ισχυρό ζωϊκό είδος επειδή κατέχει τη γνώση και τη δύναμη να επικρατεί σε όλη τη Γη. Όμως, η μεγάλη δύναμη σημαίνει και μεγάλη ευθύνη, τουλάχιστον για ένα ευσυνείδητο λογικό πλάσμα που αντιλαμβάνεται ότι χρειάζεται να διαχειριστεί αυτή τη δύναμη με σύνεση και σοφία, διατηρώντας και διαφυλάσσοντας την οικολογική-φυσική ισορροπία.
Από που όμως πηγάζει αυτή η κυρίαρχη δύναμη; Από την ανθρώπινη νόηση κι εξέλιξη, την τεχνολογική πρόοδο, τον σύγχρονο ανθρώπινο πολιτισμό, θα μπορούσε να απαντήσει εύκολα κανείς. Άρα, μπορούμε να κατανοήσουμε πως συσχετίζεται (άμεσα ή έμμεσα) ο σημερινός ανθρώπινος πολιτισμός με τη φύση (περιβάλλον) γύρω μας. Συνηθίζουμε να παραβλέπουμε βέβαια ότι ο άνθρωπος, όσο κι αν είναι ισχυρός, δεν είναι ένας ανεξάρτητος επικυρίαρχος της φύσης, αλλά ένα άμεσα εξαρτώμενο κι αναπόσπαστο μέρος της, ως δημιούργημα της! ‘Αρα, συμπερασματικά, ο σεβασμός στη φύση αποτελεί σεβασμό στον ίδιο μας τον εαυτό και το συνάνθρωπο, στον ίδιο τον πλανήτη Γη που μας δίνει ζωή και μας συντηρεί! Αυτός ο λογικός κι αυτονόητος (όπως θα πρεπε) απαραίτητος σεβασμός στη φύση που μας γέννησε και της οποίας ζωντανό μέρος είμαστε, αποτελεί βασική ένδειξη ουσιαστικής παιδείας κι αληθινού ανθρώπινου οικο-λογικού πολιτισμού. Ποια είναι όμως η κατάσταση που επικρατεί σήμερα;
Ζούμε σήμερα μέσα σε μια παράλογη κι άκρατη-αυτοκαταστροφική καπιταλιστική-καταναλωτική κοινωνία, το μοντέλο της οποίας μολύνει και καταστρέφει τα πάντα, με μοναδικό επίκεντρο κι αξία το κέρδος και το χρήμα. Μια ανθρώπινη κοινωνία που συνηθίζει να αντιμετωπίζει τη φύση σαν απέραντη πλουτοπαραγωγική πηγή προς εκμετάλλευση, ακόμα κι ως απέραντο σκουπιδότοπο! Η ευθύνη όμως για όλα αυτά δεν είναι μόνο συλλογική (ως κοινωνία) αλλά και ατομική (ως μονάδα), δηλαδή ευθύνη κι επιλογή έχει κι ο καθένας από εμάς! Ευθύνη προς τη φύση, το συνάνθρωπο, τον ίδιο μας τον εαυτό! Ευθύνη για τη ζωή και τις μελλοντικές γενιές που θα ζήσουν σε αυτό τον πλανήτη. Η ζημιά που κάνουμε στη φύση, μέσα στην οποία ζούμε κι οι ίδιοι, επιστρέφει τελικά πίσω σε εμάς και τα παιδιά μας, εφόσον όλα συνδέονται μεταξύ τους!
Οφείλουμε να κατανοήσουμε ότι η φύση δεν μας ανήκει, αντίθετα, εμείς ανήκουμε σε αυτή και ζούμε μέσα σε αυτή! Είμαστε μέρος της κι αυτή είναι το σπίτι μας! Η φύση μας δίνει ζωή κι εμείς που διαθέτουμε τη δύναμη, τη συνείδηση και τη νοημοσύνη έχουμε και την ευθύνη να τη διαφυλάξουμε και να την προστατέψουμε! Αυτή είναι η μόνη λογική και πολιτισμένη επιλογή! Χρειάζεται να καταλάβουμε ότι υπέρτατη αξία δεν είναι ο καταναλωτισμός και το χρήμα, αλλά ο σεβασμός στη φύση που μας δίνει ζωή, η ποιότητα ζωής, η ανθρώπινη κατανόηση, η οικολογική ισορροπία κι όλα αυτά που γνωρίζουμε ότι είναι λογικά και σωστά!
Τα αποτελέσματα της αρνητικής ανθρώπινης επιρροής, ρύπανσης και κατάχρησης επιστρέφουν, σαν μπούμερανγκ, στο άνθρωπο, όταν διαταράσσεται η φυσική οικολογική ισορροπία. Οι καταστροφικές συνέπειες (αφύσικες πλημμύρες, τυφώνες, ανεμοστρόβιλοι, ανομβρία, κλπ) της κλιματικής αλλαγής (η οποία διαμορφώνεται από τις σωρευτικά ρυπογόνες ανθρώπινες ενέργειες) είναι μόνο ένα τρανταχτό προειδοποιητικό παράδειγμα. Η φύση μας προειδοποιεί κι εμείς οφείλουμε να καταλάβουμε, πριν να ναι πολύ αργά. Οφείλουμε να διορθωθούμε τώρα!
Μια εικόνα είναι χίλιες λέξεις, όπως λέει ένα παλιό σοφό ρητό! Ας δούμε λοιπόν, ενδεικτικά ως παράδειγμα, την εικόνα με τα διάφορα σκουπίδια στο ρέμα (πλαστικά, επικίνδυνα φυτοφάρμακα που μολύνουν το χώμα και τον υδροφόρο ορίζοντα, κλπ) μια φωτογραφία που πάρθηκε πρόσφατα εδώ κοντά (αγροτικός δρόμος Ελασσόνας-Τσαριτσάνης) κι ας αναλογιστούμε πόσο θλιβερή ένδειξη έλλειψης αληθινής παιδείας και ουσιαστικού πολιτισμού αποτελεί αυτή η εικόνα που βρίσκεται δίπλα μας…
Γιατί, τελικά, πολιτισμός δεν σημαίνει μόνο να αναπτυσσόμαστε τεχνολογικά και να διαφυλάσσουμε-προβάλλουμε παραδοσιακές-λαογραφικές εκδηλώσεις και πολιτιστικά τοπικά μνημεία και δρώμενα, αλλά να σεβόμαστε τη φύση στην οποία ζούμε, τη μάνα γη που γέννησε τα πάντα, κατανοώντας ότι χωρίς αυτή δεν θα υπήρχε καμιά ζωή, κανείς άνθρωπος, κανένας πολιτισμός! Άρα, βασικό γνώρισμα ενός πολιτισμένου κι αληθινά μορφωμένου ανθρώπου είναι ο ΣΕΒΑΣΜΟΣ στη φύση που μας περιβάλλει (περιβάλλον), η προστασία της κι η διαφύλαξή της. Χωρίς αυτή τη βασική κι αναγκαία προϋπόθεση δεν έχει κανένα ουσιαστικό νόημα η συνηθισμένη, τυπική κι επιφανειακή αναφορά στον “δήθεν” ανώτερο ανθρώπινο πολιτισμό . Η επιλογή κι ευθύνη εξαρτώνται από τον καθένα από εμάς, όπως και το μέλλον του πλανήτη μας και του πολιτισμού μας.